Centra Usług Społecznych (CUS) to instytucje powołane do kompleksowej realizacji usług społecznych na poziomie lokalnym. Ich tworzenie i funkcjonowanie wpisuje się w dążenie do integracji działań pomocowych, zwiększenia efektywności polityki społecznej oraz współpracy z organizacjami pozarządowymi i sektorem ochrony zdrowia.

Proces przekształcania Ośrodków Pomocy Społecznej (OPS) i Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie (MOPR) w Centra Usług Społecznych jest regulowany ustawowo i może być wspierany środkami Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+). Kluczowe znaczenie mają tu wytyczne dotyczące jakości realizacji zadań oraz kwalifikacji osób zatrudnianych przy wdrażaniu usług społecznych. Powołanie CUS następuje uchwałą rady gminy lub miasta.

Zgodnie z ustawą o CUS, usługi społeczne obejmują m.in. pomoc społeczną, wsparcie rodziny, usługi opiekuńcze, mieszkalnictwo wspomagane, reintegrację społeczną i zawodową, profilaktykę uzależnień, czy działania na rzecz integracji osób z niepełnosprawnościami. Lista usług może być rozszerzana na poziomie lokalnym w odpowiedzi na zdiagnozowane potrzeby mieszkańców.

Funkcjonowanie CUS opiera się na przepisach ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych oraz innych aktach prawnych. Realizacja usług odbywa się często we współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami leczniczymi, co umożliwia szersze wykorzystanie lokalnych zasobów i zwiększa dostępność wsparcia.

Każde centrum opracowuje Program usług społecznych, który określa lokalne priorytety i kierunki wsparcia. Program przyjmowany jest w drodze uchwały i ma na celu zapewnienie spójności działań centrum z potrzebami wspólnoty samorządowej. Dokument ten zawiera również opis usług adresowanych do konkretnych grup – dzieci, osób starszych, rodzin w kryzysie, osób z niepełnosprawnościami itp.

Realizatorami usług społecznych są z jednej strony Centra Usług Społecznych, z drugiej – wykonawcy usług, którymi mogą być np. NGO, spółdzielnie socjalne, prywatni usługodawcy czy jednostki organizacyjne samorządu. Kluczowe znaczenie ma tu dobór partnerów posiadających odpowiednie zasoby i doświadczenie.

Tworzenie CUS wymaga przeprowadzenia diagnozy potrzeb wspólnoty lokalnej, opracowania planu organizacyjnego oraz zabezpieczenia kadry i środków finansowych. W ramach centrum mogą funkcjonować m.in.:

Plan organizowania społeczności lokalnej to narzędzie, które ma na celu budowanie kapitału społecznego, zwiększanie zaangażowania mieszkańców oraz wspieranie inicjatyw oddolnych. CUS powinien aktywnie współpracować z lokalnymi liderami, organizacjami i instytucjami.

To kluczowe narzędzie w pracy CUS – pozwala dostosować zakres i formę wsparcia do konkretnej osoby lub rodziny. Plan uwzględnia zarówno potrzeby, jak i potencjał beneficjenta. Odpowiedzialność za jego realizację ponosi koordynator, a świadczenia mogą być częściowo odpłatne – zgodnie z zasadami określonymi przez gminę.

Rok 2025 przynosi zmiany w organizacji systemu pomocy społecznej i środowiskowej   wpływające na organizację i sposób realizacji usług społecznych. Samorządy i jednostki organizacyjne muszą dostosować swoje procedury do nowych regulacji, w tym dotyczących kwalifikowalności wydatków, zatrudnienia kadry czy sposobu dokumentowania usług.

Centra Usług Społecznych to nowoczesna forma organizacji lokalnej polityki społecznej, łącząca funkcje administracyjne, koordynacyjne i wykonawcze. Ich skuteczność zależy od jakości diagnozy, umiejętności współpracy z partnerami oraz zaangażowania lokalnych społeczności.

Jeśli Twoja jednostka planuje przekształcenie OPS lub MOPR w CUS – warto rozpocząć od rzetelnej analizy potrzeb i dobrego przygotowania kadry. Nasza kancelaria wspiera prawnie takie działania.