Rok 2025 stawia przed jednostkami samorządu terytorialnego nowe wyzwania w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. Zmieniające się przepisy prawa, rosnące oczekiwania mieszkańców oraz coraz bardziej złożone orzecznictwo organów nadzoru i sądów administracyjnych wymagają od gmin i związków międzygminnych nie tylko precyzyjnego kształtowania uchwał, ale także bieżącej analizy obowiązków oraz uprawnień podmiotów uczestniczących w systemie gospodarowania odpadami.

Jednym z najczęstszych problemów interpretacyjnych pozostaje kwestia określenia, kto faktycznie ponosi obowiązek uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami. Prawny charakter zarządu sprawowanego przez wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe niejednokrotnie rodzi pytania, w jakim zakresie te podmioty są zobowiązane do składania deklaracji i dokonywania opłat. Dodatkowe wątpliwości budzi sytuacja użytkowania nieruchomości bez tytułu prawnego, która w praktyce występuje znacznie częściej, niż wynikałoby to z danych ewidencyjnych.

W kontekście budynków wielolokalowych oraz nieruchomości wynajmowanych istotne jest również rozróżnienie pomiędzy właścicielem, współwłaścicielem a osobą faktycznie władającą nieruchomością. Pojawiają się także pytania o obowiązki współlokatorów oraz status TBS-ów i wspólników spółek cywilnych jako stron w postępowaniach dotyczących odpadów.

Złożoność systemu deklaracyjnego rodzi liczne pytania nie tylko o to, kto jest zobowiązany do składania deklaracji, ale także o ich konstrukcję i zakres informacji, które mogą być w nich zawarte. Szczególne wątpliwości budzi korekta deklaracji w przypadku zbycia nieruchomości lub zmiany liczby osób zamieszkujących. Na znaczeniu zyskują również zagadnienia związane z relacją pomiędzy opłatą śmieciową a refakturowaniem podatku od nieruchomości, zwłaszcza w przypadku nieruchomości wykorzystywanych na cele usługowe lub rekreacyjno-wypoczynkowe.

Organy nadzoru coraz częściej wskazują na nieprawidłowości w uchwałach dotyczących regulaminów utrzymania czystości i porządku w gminach. Uchwały te są analizowane pod kątem zgodności z ustawą, logiki wewnętrznej oraz poszanowania zasady proporcjonalności. W szczególności dotyczy to kwestii częstotliwości odbioru odpadów, liczby i rodzaju pojemników, a także warunków kompostowania bioodpadów na terenie nieruchomości.

Zdarza się również, że kwestionowane są uchwały określające stawki opłat, zarówno dla nieruchomości zamieszkałych, jak i niezamieszkałych. Pojawiają się zastrzeżenia co do możliwości różnicowania wysokości opłaty w zależności od rodzaju zabudowy, liczby osób w gospodarstwie domowym czy też stosowania opłaty jako swoistej sankcji.

W 2025 roku znacząco rozszerzono katalog zagadnień związanych ze zwolnieniami z opłaty śmieciowej. Coraz częściej w uchwałach gminnych pojawiają się przepisy przewidujące preferencje dla posiadaczy Karty Dużej Rodziny, a także dla osób i rodzin objętych pomocą społeczną. Orzecznictwo wskazuje jednak, że warunki przyznawania takich ulg muszą być sformułowane precyzyjnie, a uzasadnienia – dobrze udokumentowane.

Dodatkowo, planowane wprowadzenie systemu kaucyjnego wymaga od gmin uwzględnienia nowej infrastruktury i zasad segregacji, które już teraz znajdują odzwierciedlenie w aktualizowanych regulaminach i systemach odbioru. Nowe rozwiązania prawne mają wejść w życie jeszcze w 2025 roku i będą wymagały dostosowania uchwał oraz systemów ewidencyjnych w gminach.

Warto pamiętać, że niedopełnienie obowiązków w zakresie odbioru odpadów przez gminę może rodzić poważne konsekwencje – zarówno w wymiarze prawnym, jak i finansowym. Z perspektywy właścicieli nieruchomości brak realizacji zadań przez JST oznacza ryzyko pozostania bez możliwości prawidłowego wywiązania się z obowiązków ustawowych. Dodatkowo, nieprawidłowe uchwały mogą zostać uchylone przez wojewodę lub zakwestionowane przez mieszkańców w drodze skargi do sądu administracyjnego.

System gospodarowania odpadami komunalnymi wymaga dziś od JST pełnej świadomości przepisów, ścisłego przestrzegania zasad proceduralnych oraz reagowania na aktualne rozstrzygnięcia nadzoru i sądów. Błędy legislacyjne, niewłaściwe uchwały czy zbyt ogólne zapisy w regulaminach mogą prowadzić nie tylko do unieważnień, ale również do odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Warto skorzystać z profesjonalnego doradztwa prawnego i praktycznego wsparcia w konstruowaniu uchwał, analizie obowiązków oraz wdrażaniu nowych rozwiązań, takich jak system kaucyjny. Kancelaria Prawna Egitim oferuje w tym zakresie kompleksowe usługi – od analizy dokumentów po przygotowanie wzorców uchwał i szkolenia dedykowane dla JST.

Aby wspomóc JST w przygotowaniu się do tych zmian, zapraszamy na specjalistyczne szkolenie online dostępne tutaj.