Uchwały podatkowe podejmowane przez rady gmin i miast stanowią akty prawa miejscowego, których znaczenie wykracza poza zwykłe określenie wysokości stawek czy terminów płatności. Są one jednym z fundamentów lokalnego systemu finansów publicznych – kształtują dochody własne jednostki samorządu terytorialnego, determinują jej zdolność do realizacji zadań publicznych i wpływają na relacje między gminą a jej mieszkańcami.

W świetle obowiązujących przepisów prawidłowe uchwalenie i wykonanie uchwał podatkowych wymaga zachowania ścisłych procedur, wynikających z ustawowych delegacji, zasad techniki prawodawczej oraz aktualnego orzecznictwa sądów administracyjnych i stanowisk organów nadzoru.

Każda uchwała w sprawie podatków i opłat lokalnych powinna zawierać wszystkie elementy wymagane przez przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawę Ordynacja podatkowa. Oznacza to konieczność jednoznacznego określenia podmiotu i przedmiotu opodatkowania, wysokości stawek, zasad zwolnień oraz terminów powstawania i wygasania zobowiązania podatkowego.

Treść uchwały powinna mieścić się w granicach delegacji ustawowej. Niedopuszczalne jest rozszerzanie lub modyfikowanie kompetencji ustawowych organu stanowiącego. Uchwała, która zawiera postanowienia wykraczające poza ustawowe upoważnienie, podlega stwierdzeniu nieważności przez organ nadzoru. W orzecznictwie sądów administracyjnych wielokrotnie podkreślano, że przekroczenie delegacji ustawowej stanowi istotne naruszenie prawa, niezależnie od intencji organu uchwałodawczego.

Praktyka nadzorcza wojewodów i regionalnych izb obrachunkowych wskazuje na powtarzające się uchybienia w treści uchwał podatkowych. Do najczęściej kwestionowanych rozwiązań należą:

• wadliwe określenie stawek podatkowych, w tym przekroczenie limitów ogłaszanych przez ministra finansów,
• nieprecyzyjne zdefiniowanie przedmiotu opodatkowania,
• wprowadzenie zwolnień nieprzewidzianych ustawą,
• błędne regulacje dotyczące inkasa lub zasad poboru,
• brak uzasadnienia projektu uchwały bądź jego nieadekwatność wobec treści aktu,
• naruszenie zasad techniki prawodawczej, w szczególności w zakresie redakcji przepisów i użycia pojęć niejednoznacznych.

Organy nadzoru wskazują ponadto na częsty problem wadliwej publikacji uchwał podatkowych w wojewódzkich dziennikach urzędowych, co uniemożliwia ich wejście w życie z zachowaniem odpowiedniego vacatio legis.

Ordynacja podatkowa ma zastosowanie do wszystkich podatków stanowiących dochód gminy, w tym do podatku od nieruchomości, podatku od środków transportowych oraz opłat lokalnych. W praktyce oznacza to konieczność ścisłego przestrzegania terminów płatności, zasad doręczeń, sposobu naliczania odsetek oraz trybu korekt deklaracji.

Organy podatkowe gmin muszą mieć świadomość, że wszelkie czynności podejmowane na podstawie uchwał podatkowych – od ustalenia zobowiązania po jego egzekucję – podlegają ocenie pod kątem zgodności z przepisami Ordynacji. Każde odstępstwo może skutkować nie tylko nieważnością decyzji podatkowej, ale także zarzutem naruszenia dyscypliny finansów publicznych.

Brak realizacji obowiązku szkoleniowego w terminie określonym przepisami może prowadzić do:

• odpowiedzialności dyscyplinarnej osób kierujących jednostkami,
• ryzyka negatywnych wyników kontroli organów nadzoru,
• problemu z rozliczeniem dotacji lub zadań zleconych, jeśli brak szkolenia zostanie uznany za nienależytą realizację obowiązków,
• a także ryzyka naruszenia dyscypliny finansów publicznych, w przypadku nieuprawnionego zlecenia szkolenia podmiotowi nieposiadającemu wpisu na listę uprawnionych.

Warto zatem wdrożyć odpowiednie działania przygotowawcze już w 2025 roku, tak aby uniknąć presji organizacyjnej w końcowej fazie obowiązywania terminu.

Rok 2026 będzie kolejnym, w którym gminy staną przed obowiązkiem dostosowania stawek podatków i opłat lokalnych do nowych realiów gospodarczych oraz wskaźników ogłoszonych przez ministra finansów. W tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera jakość przygotowywanych projektów uchwał.

Zaleca się, aby proces ten obejmował:

• analizę obowiązującego orzecznictwa WSA i NSA dotyczącego uchwał podatkowych,
• weryfikację projektów przez służby prawne jednostki,
• sprawdzenie zgodności z zasadami techniki prawodawczej,
• zapewnienie właściwego uzasadnienia projektu i oceny skutków finansowych.

Prawidłowo przygotowana uchwała podatkowa powinna być nie tylko zgodna z prawem, ale także czytelna i zrozumiała dla podatników. Transparentność działań JST w zakresie lokalnej polityki podatkowej wzmacnia zaufanie mieszkańców i minimalizuje ryzyko sporów.

Uchwały podatkowe są jednym z podstawowych instrumentów kształtowania dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego. W warunkach rosnących kosztów realizacji zadań publicznych oraz ograniczonych możliwości pozyskiwania środków zewnętrznych, to właśnie lokalne podatki i opłaty pozostają jednym z nielicznych stabilnych źródeł finansowania gmin.

Dlatego też uchwały te powinny być postrzegane nie wyłącznie jako obowiązek formalny, lecz jako narzędzie racjonalnej i odpowiedzialnej polityki fiskalnej. Ich prawidłowe przygotowanie i wykonanie to przejaw dbałości o stabilność finansową gminy oraz o bezpieczeństwo prawne jej organów.