Od 2025 roku jednostki samorządu terytorialnego oraz inne podmioty realizujące zadania publiczne stoją przed nowym obowiązkiem szkoleniowym wynikającym z ustawy z dnia 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej (Dz.U. 2024 poz. 1907) oraz z rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 lutego 2025 r. (Dz.U. 2025 poz. 162).

Nowe regulacje prawne stanowią istotny element budowania systemu bezpieczeństwa państwa i samorządów. Określają one nie tylko zakres programów szkoleniowych, lecz także wymagania wobec podmiotów prowadzących szkolenia, w tym sposób ich weryfikacji oraz obowiązek wpisu na listę uprawnionych podmiotów prowadzoną przez Akademię Pożarniczą.

Celem niniejszej analizy jest przedstawienie najważniejszych zmian, wyjaśnienie obowiązków jednostek samorządu terytorialnego oraz wskazanie, jak przygotować się do ich realizacji w sposób zgodny z prawem.

Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej wprowadza jednolite ramy organizacyjne dla systemu ochrony ludności w Polsce. Obejmuje m.in.:

• określenie zadań i odpowiedzialności organów ochrony ludności na poziomie krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym,
• ustanowienie zasad planowania, reagowania i współdziałania w sytuacjach zagrożeń,
• określenie trybu realizacji szkoleń z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej,
• delegację ustawową dla ministra właściwego do spraw wewnętrznych w zakresie opracowania szczegółowych programów szkoleniowych

Z kolei rozporządzenie MSWiA z dnia 6 lutego 2025 r. precyzuje:

• strukturę programów szkoleniowych dla poszczególnych grup uczestników (m.in. wójtowie, burmistrzowie, kadra urzędów, osoby z przydziałami mobilizacyjnymi, przedsiębiorcy, ludność),
• minimalny wymiar godzin dydaktycznych dla każdej grupy,
• formę prowadzenia zajęć (część stacjonarna obowiązkowa),
• wymagania wobec podmiotów prowadzących szkolenia, w tym konieczność uzyskania wpisu na listę uprawnionych, a także standardy kwalifikacyjne kadry dydaktycznej.

W efekcie, po raz pierwszy w sposób kompleksowy uregulowano system szkoleń dla administracji publicznej i podmiotów uczestniczących w realizacji zadań z zakresu ochrony ludności.

Z punktu widzenia JST nowe przepisy oznaczają przede wszystkim konieczność organizacji szkoleń w określonym terminie i zakresie tematycznym.

Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, wszystkie jednostki samorządu terytorialnego, organy ochrony ludności oraz inne podmioty realizujące zadania publiczne są zobowiązane do:

• zorganizowania szkoleń ustawowych,
• wyboru podmiotu szkoleniowego posiadającego wpis na listę uprawnionych przez Akademię Pożarniczą,
• zapewnienia udziału odpowiednich grup pracowników – nie tylko kierownictwa, ale również osób wykonujących zadania operacyjne,
• prowadzenia dokumentacji szkoleniowej, potwierdzającej udział i zakres tematyczny zajęć,
• a także uwzględnienia kosztów szkoleń w planach finansowych jednostki.

W praktyce oznacza to, że szkoleniem powinny być objęte nie tylko osoby funkcyjne, ale także pracownicy urzędów, referatów, jednostek organizacyjnych oraz osoby posiadające przydziały mobilizacyjne.

Nie każdy podmiot może prowadzić tego rodzaju szkolenia. Zgodnie z rozporządzeniem MSWiA, działalność szkoleniową mogą wykonywać wyłącznie jednostki:

• które uzyskały wpis na listę uprawnionych prowadzoną przez Akademię Pożarniczą,
• które spełniają wymogi organizacyjne, lokalowe i kadrowe,
• które prowadzą zajęcia zgodnie z zatwierdzonymi programami,
• oraz które zapewniają udział wykładowców posiadających doświadczenie zawodowe i kwalifikacje potwierdzone dokumentami.

Kadra prowadząca szkolenia powinna posiadać zarówno przygotowanie dydaktyczne, jak i doświadczenie praktyczne – np. oficerowie służb ratowniczych, eksperci bezpieczeństwa, psycholodzy z doświadczeniem w misjach wojskowych, pirotechnicy, specjaliści ds. dronów czy cyberbezpieczeństwa.

Brak realizacji obowiązku szkoleniowego w terminie określonym przepisami może prowadzić do:

• odpowiedzialności dyscyplinarnej osób kierujących jednostkami,
• ryzyka negatywnych wyników kontroli organów nadzoru,
• problemu z rozliczeniem dotacji lub zadań zleconych, jeśli brak szkolenia zostanie uznany za nienależytą realizację obowiązków,
• a także ryzyka naruszenia dyscypliny finansów publicznych, w przypadku nieuprawnionego zlecenia szkolenia podmiotowi nieposiadającemu wpisu na listę uprawnionych.

Warto zatem wdrożyć odpowiednie działania przygotowawcze już w 2025 roku, tak aby uniknąć presji organizacyjnej w końcowej fazie obowiązywania terminu.

Aby prawidłowo i efektywnie wdrożyć obowiązki wynikające z nowych przepisów, warto:

1. Zidentyfikować grupy pracowników wymagających szkolenia zgodnie z programami ustawowymi.
2. Wybrać podmiot szkoleniowy wpisany na listę uprawnionych przez Akademię Pożarniczą.
3. Ustalić harmonogram szkoleń, uwzględniający zarówno kadrę kierowniczą, jak i pracowników operacyjnych.
4. Zabezpieczyć środki w budżecie JST na realizację obowiązku szkoleniowego.
5. Prowadzić dokumentację potwierdzającą udział w szkoleniach i zakres tematyczny zajęć.
6. Uwzględnić szkolenia w strategiach bezpieczeństwa gminy lub powiatu, aby powiązać je z lokalnymi planami reagowania kryzysowego.

Takie podejście nie tylko pozwala na zgodność z przepisami, ale również realnie wzmacnia odporność organizacyjną jednostek samorządowych.

Nowe regulacje dotyczące ochrony ludności i obrony cywilnej stanowią istotny krok w kierunku systemowego wzmocnienia bezpieczeństwa państwa i samorządów. Dla JST oznaczają one jednak konkretne obowiązki – zarówno w sferze organizacyjnej, jak i prawno-finansowej.

Kancelaria Prawna Egitim, we współpracy z wyspecjalizowanym podmiotem wpisanym na listę podmiotów kwalifikowanych do prowadzenia szkoleń prowadzoną przez Akademię Pożarniczą oferuje:

• kompleksową obsługę prawną i szkoleniową w zakresie realizacji obowiązków wynikających z ustawy,
• organizację szkoleń zgodnych z wymogami rozporządzenia MSWiA,
• wsparcie w opracowaniu dokumentacji oraz raportów szkoleniowych,
• doradztwo w zakresie finansowania i planowania szkoleń w strukturach JST.

Dzięki współpracy z doświadczoną kadrą ekspertów, w oparciu o program zgodny z wymogami ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej, doprecyzowanymi w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 lutego 2025 r. w sprawie programów szkoleń z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej oraz wymagań dla podmiotów prowadzących szkolenia (Dz.U. 2025 poz. 162), Kancelaria zapewnia najwyższy standard merytoryczny oraz pełną zgodność z obowiązującymi przepisami prawa. W skład kadry ekspertów i szkoleniowców wchodzą m.in. profesorowie i doktorzy uczelni wyższych, eksperci bezpieczeństwa z ponad 25-letnim doświadczeniem zawodowym, psycholodzy z doświadczeniem w misjach wojskowych, a także byli żołnierze jednostki GROM i policyjnych oddziałów kontrterrorystycznych, pirotechnicy oraz specjaliści ds. systemów dronowych i cyberbezpieczeństwa.